Marka Hakkı Nedir?
Bir işletmenin ürettiği ürünleri, aynı sektördeki diğer mallardan ayırmak amacıyla malın yada ambalajın üzerine konulan özel işaretler veya bir mal, hizmet ya da kurumu tanıtmaya yarayan tescil edilmiş özel ad veya işaret marka olarak adlandırılır. Peki marka hakkı nedir? Marka hakkı; tescil edilmiş bir ürünün sahibinin izni olmaksızın kullanılmasının önlenmesi ve buradan doğan hakların verdiği yetkilerin kullanılmasının sağlayan haktır. Marka hakkı hukuki olarak da korunmaktadır.
Marka hakkı günümüzde ticari kimlik niteliği taşır ve tescilli bir marka hakkına tecavüzün yaptırımları da ağır olmaktadır. Marka tescili sadece sıfırdan bir marka alınmasını kapsamaz. Var olan bir markanın isim hakkını kiralamak veya devir almak da marka tescili sayılır. Ülkemizde marka hakkı hukuki bir haktır ve Türk Patent Ve Marka Kurumu tarafından verilir.
Marka hakkı mutlak bir haktır ve marka sahibine, markasının başkası tarafından kullanılmasının yasaklama gibi yetkiler verir ve marka sahibi bu yetkileri herkese karşı kullanabilir. Kısaca belirtmek gerekirse marka hakkı, marka sahibine hem kullanma yetkisi hem de yasaklama yetkisi verir. Yukarıda belirttiğimiz durumlara ek olarak marka hakkı miras yolu ile de elde edilebilir.
Ülkemiz mevzuatlarınca marka hakkının korunması belirli bir süre olarak belirlenmiştir. Sınai Mülkiyet Kanunu’na göre marka tescilinin sağladığı korumanın süresi başvuru tarihinden itibaren 10 yıl olarak belirlenmiştir. 10 yıl dolduktan sonra da yine 10’ar yıllık dönemler halinde sınırsız olarak marka hakkı yenilenebilir.
Üretimde ve ticarette marka kullanmak kaçınılmazdır. Markalar tescilli marka ve tescilsiz marka olmak üzere ikiye ayrılır. Bazı markalar da tescil için başvuru yapmış ancak işlem süresi devam eden markalardır. Her üç halde de marka sahibi mevzuattan doğan tüm haklara sahiptir ve bu hakları başkalarına karşı kullanma yetkisi vardır. Marka tescili hukukumuzda zorunlu değildir ancak marka hakkına tecavüz durumlarında marka sahibinin hak iddia edebilmesi için marka tescili yapılmış olması bu noktada önem taşır.
Marka hakkına tecavüze örnek verecek olursak; büyük markaların ürünlerini imitasyon olarak tabir edilen şekilde taklit ederek üretmek ve bu ürünleri düşük maliyetle satarak tescilli markaya zarar vermek olarak gösterilebilir. Bu konuyu biraz daha açarsak; marka hakkına tecavüz sayılan fiiller aşağıdaki gibi listelenebilir:
Marka sahibinin izni olmaksızın, aslından ayırt edilemeyecek şekilde markayı taklit etmek,
markayı veya ayırt edilemeyecek kadar benzerini, taklit edildiğini bildiği halde satmak, dağıtmak veya bir şekilde ürünü ticari alana çıkarmak, ticari amaçla elde bulundurmak ve ya ürüne dair sözleşme yapmak,
Marka sahibine lisans yolun ile verilen hakları izinsiz genişletmek ve üçüncü kişilere devretmek,
kendisinde bulunan marka hakkı ihlal edilmiş olan ürünün nerden alındığını ve nasıl elde edildiğini bildirmemek marka hakkına tecavüz sayılan fiiller arasındadır.
Marka Hakkına Tecavüz Halinde Hukuki Sorumluluk
Fikri ve Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 149. Maddesinde yer alan “marka hakkı tecavüze uğrayan hak sahiplerinin ileri sürebileceği talepler” aşağıda belirtilmiştir. Bu durumda marka hakkına tecavüz halinde hukuki sorumluluk şöyle sıralanabilir:
Fiilin tecavüz olup olmadığının tespiti,
-Muhtemel tecavüzün önlenmesi,
-Tecavüz fiillerinin durdurulması,
-Tecavüzün kaldırılması ile maddi ve manevi zararın tazmini,
-Tecavüz oluşturan veya cezayı gerektiren ürünler ile bunların üretiminde kullanılan cihaz, makine gibi araçlara, tecavüze konu ürünler dışındaki diğer ürünlerin üretimini engellemeyecek şekilde el konulması,
-El konulan ürün, cihaz ve makineler üzerinde kendisine mülkiyet hakkının tanınması,
-Tecavüzün devamını önlemek üzere tedbirlerin alınması, özellikle masraflar tecavüz edene ait olmak üzere el konulan ürünler ile cihaz ve makine gibi araçların şekillerinin değiştirilmesi, üzerlerindeki markaların silinmesi veya sınai mülkiyet haklarına tecavüz önlenmesi için kaçınılmaz ise imhası
-Haklı bir sebebin veya menfaatin bulunması halinde, masrafları karşı tarafa ait olmak üzere kesinleşmiş kararın günlük gazete veya benzeri vasıtalarla tamamen veya özel olarak ilan edilmesi veya ilgililere tebliğ edilmesi.
-Marka Hakkına saldırıda açılabilecek davalar
-Marka hakkına tecavüz birden fazla şekilde gerçekleştirilebilmektedir. Bu yüzden marka hakkına saldırıda açılabilecek davalar da birden fazla şekilde olabilmektedir.
Marka Hakkına Tecavüz Halinde Başvurulması Gereken Hukuki Yollar
Marka hakkına tecavüz halinde ilk olarak durumun varlığı ve ispatı için tecavüz tespiti davasına başvurulur. Tecavüz gerçekleşmemişse ancak gerçekleşme olasılığı yüksekse muhtemel tecavüzü önleme davası açılabilir. Marka hakkına tecavüz devam ediyorsa tecavüzün durdurulması davası açılarak, hukuka aykırı fiilin durdurulması yoluna gidilebilir. Marka hak sahibi, mal varlığının aktifinde oluşan azalma nedeniyle maddi tazminat davası ya da iç dünyasında oluşan tahribatlar nedeniyle de manevi tazminat davası açabilir. Ayrıca, sınai mülkiyet hakkının gaspı nedeniyle hakkın devri davası da açılabilir.
